Andrzej Maksymilian Fredro herbu Bończa był nieprzeciętną postacią w siedemnastowiecznej rzeczywistości. Urodził się pod koniec 1620 lub na początku roku następnego w Pleszowicach.
Był synem stolnika przemyskiego Jerzego Stefana i Katarzyny Zofii Biereckiej. Po śmierci ojca w 1634 r. opiekę nad dorastającym chłopcem przejęli jego stryjowie Jakub Maksymilian i Jan. Żaden z nich nie doczekał się potomstwa, ich majątki przeszły w posiadanie podopiecznego.
Pierwsze nauki pobierał u jezuitów w Jarosławiu, następnie od 1637 r. rozpoczął studia w Akademii Krakowskiej. Dużo podróżował po Europie Zachodniej. Zwiedzanie obcych krajów uważał za nieodzowny element edukacji wykształconego człowieka.
Z jednej strony odznaczał się cechami typowego Sarmaty, a więc dużą rolę przypisywał tradycji i „starodawnym” prawom, z drugiej zaś swoimi rozległymi zainteresowaniami z dziedziny literatury, pisarstwa, wojskowości, polityki, daleko wykraczał poza horyzonty myślowe przeciętnego przedstawiciela ówczesnej epoki.
Karierę polityczną rozpoczął na dworze Władysława IV jako dworzanin, choć trudno powiedzieć jaką dokładnie pełnił rolę.
Dziewięć razy sprawował godność poselską (był nawet marszałkiem styczniowego sejmu z 1652 roku). W 1649 roku, poczuwając się do obowiązku obrony państwa, wystawił własnym kosztem 100 Żołnierzy na wyprawę zborowską, a w 1651 roku „szlachcic Fredro 100 lekkiej jazdy zaciągniętej z własnej sakiewki ofiarował królowi...”. W 1654 roku został kasztelanem lwowskim. Angażował się w różnorodne prace społeczne: w latach 1658-1672 razem z Jakubem Solari fortyfikował Przemyśl, w Kalwarii Pacławskiej zajmował się budową warownego klasztoru oraz zespołu kapliczek upamiętniających Drogę KrzyŻową Chrystusa, odbudowywał zniszczony w czasie najazdu Rakoczego klasztor franciszkanów w Przemyślu, a w latach 1667-1670 aktywnie uczestniczył w organizacji poczty pieszej w Przemyślu. W 1677 roku otrzymał symboliczny awans na wojewodę podolskiego (Podole znajdowało się w rękach tureckich).
Andrzej Maksymilian Fredro pozostawił po sobie prozę, pisaną głównie w języku łacińskim. Jego twórczość jest bogata i różnorodna tematycznie. Podejmował w ciągu swojego życia sprawy polityczne, społeczno-gospodarcze czy militarne.
W 1658 roku wydano „Przysłowia mów potocznych, obyczajowe, radne, wojenne”. Był to zbiór sentencji, jedyne dzieło Fredry napisane w języku polskim. Kasztelan lwowski dał się poznać w „Przysłowiach...” zarówno jako intelektualista, jak i gawędziarz opowiadający o sarmackich realiach. Fredro podkreślał w „Przysłowiach...” pesymizm wobec ludzi. Stwierdzał, iż kierujące człowiekiem motywacje to uczucia i emocje, a nie pobudki wynikające z racjonalnego podejścia. Pisarz krytykował obłudę, zalecał nieufność wobec pochlebców. Wypowiadał się również w kwestii wychowania, którego podstawą miała być sprawiedliwość i uczciwość.
Aleksander Fredro, uważający się za potomka Andrzeja Maksymiliana, zapożyczał od niego motta swych sztuk.
Andrzej Maksymilian Fredro był żonaty z Katarzyną Gidzińską, z którą miał czterech synów, z czego dwóch zmarło we wczesnym dzieciństwie, oraz dwie córki.
Andrzej Maksymilian Fredro zmarł 15 czerwca 1679 roku. Jego ciało pochowano w krypcie kościoła Franciszkanów w Przemyślu.
Artykuł powstał na podstawie pracy Sławomira Góralika pt. „Życie i działalność polityczna Andrzeja Maksymiliana Fredry”
Aforyzmy Andrzeja Maksymiliana Fredry
- Co ludzie radzi słyszą, temu łacno wierzą.
- Długo myśl, prędko czyń.
- Dobre gniazda dobre plemię.
- Dobry radca wedle natury Rzeczypospolitej radzi, zły wedle nauki i konceptów.
- Dość z siebie czyni: kto wykona, co zmoże.
- Gdy nie można przejechać, trzeba objechać.
- Insza wolność albo swoboda; insza swawola, albo rozpusta.
- Nie każda poprawa na lepsze.
- Nie masz nic tak złego, żeby się na dobre nie przydało.
- Nie to dobre, co dobre, ale to, co się komu podoba.
- Niemała mądrość mądrze mówić, lecz największa – mądrze czynić.
- Poradę każdy da, ale pomoc rzadko.
- Prawdy a żartów jako soli zażywać, bo prędko przesolisz.
- Przykrzejsze lekarstwo czasem niż choroba.
- Sobie prawdę rzec, najwspanialsza prawda.
- Upór każdej dobrej sprawy nieprzyjaciel.
- Wielka jest różność: umieć samemu co, a umieć tego nauczyć kogo.
- Wielkie rzeczy zamilknieniem najlepiej się mówią.
- Wpatrz jeno się dobrze, obaczysz inaczej.
- Zła fortuna to ma przynajmniej dobrego, że rozumu nauczy, a przyjaciela pokaże.
Więcej aforyzmów Andrzeja Maksymiliana Fredry
